ภาษา
ภาษาของลัวะจัดอยู่ในตระกูลภาษาออสโตร-เอเซียนติด และได้รับอิทธิพลจากภาษาของพวกมอญ – เขมรด้วย ภาษาของลัวะมีแตกต่างกันหลายกลุ่มแต่แบ่งเป็นกลุ่มใหญ่ๆได้2กลุ่ม คือกลุ่มวาวูใช้พูดกันในหมู่ลัวะเขตลุ่มน้ำปิงเช่นบ้านบ่อหลวง อีกกลุ่มหนึ่งคือกลุ่มอังกาใช้พูดกันในเขตตะวันตกเขตอำเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอนความแตกต่างกันของภาษานี้จะต่างกันไปตามหมู่บ้านที่อยู่ห่างกันแต่สามารถเข้าใจกันได้ นอกจากนี้ยังนำคำในภาษาไทยพื้นเมืองทางเหนือไปใช้เป็นจำนวนมาก ทั้งยังสามารถพูดภาษาไทยได้ด้วย
ประเพณี
ประเพณีผีตาโขนของลัวะ เป็นประเพณีที่เริ่มต้นกันมาตั้งแต่สมัยที่พระพุทธเจ้าได้ปรินิพานเนื่องจากขณะนั้นคาดกันว่าจะมีมารและปีศาสร้ายทั้งหลายจะมาทำร้ายพระศพของพระสัมมนาสัมพุทธเจ้าดังนี้จึงได้ให้คนแต่งตัวเป็นผีมาเฝ้าศพของพระองค์เอาไว้เพื่อไม่ให้มารและปีศาจร้ายทั้งหลายเลห่านั้นเห็นว่ามีผีสางเทวดาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์มารักษาพระศพของพระพุทธองค์ไว้ จะได้ไม่กล้ามาทำอะไร สำหรับประเพณีผีตาโขนของชาวเขาเผ่าลัวะนี้ ได้จัดกันทุก ๆ ปี คือ จะจัดในเดือนยี่ ขึ้น 1 ค่ำ ถึง 15 ค่ำ เป็นเวลา 15 วัน พร้อมกันนั้นก็จะถวายตุง เพื่ออุทิศส่วนกุศลไปให้แด่องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เมื่อเสร็จพิธีแล้ว ชาวบ้านจะนำเอาเสาตุงไปตัดทำเป็นลิตรใช้สำหรับตวงข้าวสาร ชาวเขาเผ่าลัวะมีความเชื่อว่าถ้าหากใช้ลิตรที่ทำด้วยเสาตุง นำมาตวงข้าวสารแล้วจะทำให้ไม่สิ้นเปลือง และจะทำให้ข้าวปลาอาหารอุดมสมบูรณ์อีกด้วย นอกจากนั้นยังป้องกันโรคระบาดของสัตว์ต่าง ๆ เช่น เป็ด หมู ไก่ วัวควายได้อีกด้วยประเพณีผีตาโขนของเผ่าลัวะนี้ได้สืบทอดและรักษากันมาตั้งแต่โบราณกาลเรื่อยมาจนกระทั่งปัจจุบัน
การแต่งกาย
การประดับศีรษะผู้หญิงมักเกล้ามวยผมห้อยไปทางท้ายทอย มีผ้าสีดำหรือผ้าขาวม้าพันหัวผ้านี้เป็นการรองสายกระบุง ตะกร้าไว้บนหลัง และจะมีสายรัดมาพาดไว้บนหน้าผากซึ่งภาษาพื้นบ้านเรียกว่า“เป๊อะ”ผ้าโพกหัวก็จะมาช่วยรองสายรัดนี้ไม่ให้กดลงไปบนเนื้อหน้าผากบางครั้งอาจใช้ดอกไม้เสียบบนมวยผม ผู้ชาย โพกผ้าสีแดงเวลามีงาน เสื้อ ผู้หญิง สวมเสื้อผ่าหน้าสีดำหรือน้ำเงินเข้ม (เสื้อม่อฮ่อม) มีทั้งแขนสั้นและยาว ผู้ชาย ใส่เสื้อม่อฮ่อมผ่าหน้าหรือสวมเสื้อคอตั้งแขนกระบอกยาวสีดำ ขอบแขนสีแดง ผ้านุ่ง ผู้หญิง นุ่งผ้าสีน้ำเงินหรือสีดำ หรือสวมซิ่น ผู้ชาย นุ่งโจงกระเบนสีดำ หรือนุ่งเตี่ยวสามดูกสีดำแบบคนเมืองทั่วไป เครื่องประดับ ทั้งชายและหญิง มีการเจาะหู โดยอาจใช้แผ่นเงินขดเป็นวง เหลาไม้ใส่ หรืออาจใช้ดอกไม้เสียบในรูปหู
แหล่งอ้างอิง
https://sopa2006.wordpress.com/%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%B9%E0%B8%A5%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%9C%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B9%86/%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%9C%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B8%B0/
http://www.baanjomyut.com/library_2/extension-2/lua_tribe/index.html
http://www.mculture.in.th/moc_new/album/132425/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%81%E0%B8%95%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B8%B0/#ns-post-carousel-zone